Bu yazı, olağanüstü bir dil kullanan Koko adında dişi bir gorili anlatmaktadır. Koko’nun işaret dilinde, düzenli olarak ve doğru bir biçimde kullandığı, en az 375 sözcükten oluşan bir sözcük dağarcığı bulunmaktadır. Onun eğitmeni, olan Dr Francine Patterson, bir dil ve iletişim araştırmacısıdır. Koko’yla ilgilenmeye, Koko dokuz aylıkken başlamıştır.

Görsel: Koko işaret dilini kullanırken

1. Koko, 7 yaşında “konuşan” bir gorildir. Gelişimle ilgili bir psikolog olarak, benim kariyerimde Koko bir odak noktasıdır ve benim değer verdiğim bir arkadaşım olmuştur. Büyük bir hünerle kullandığı işaret dili – şu bildiğimiz, işitme engellilerin kullandığı el işaretleri – sayesinde, Koko, biz insanlara, kendi türünün sadece zeki olmakla kalmayıp, yalnız insanlara mahsus olduğu sanılan duyarlılık özelliğini de taşıdığını göstermiştir.

2. Koko’nun diğer hayvanlara karşı şu dokunaklı empatisine – onların duygularını anlayabilme yetisine – bir bakın. Ağzında gem olan bir at görünce, Koko, “Bu at mutsuz, üzgün,” demiş, “Neden üzgün?” diye sorulunca, “Dişleri,” diye işaret etmiştir. Banyo yapmamak için direnen şu meşhur beyaz goril Kartanesi’nin fotoğrafı kendisine gösterildiğinde, kendisi de banyo yapmaktan nefret eden Koko, parmağıyla fotoğrafı işaret ederek, “Orada ben olsam, ağlardım,” demiştir. Ancak Koko daha karmaşık hareketlere de karşılık verebiliyor. Tartışmaya bayılıyor ve hakarete karşılık vermekten de geri kalmıyor.

3. Altı yıldır böyle olaylara şahit olmama karşın, beni bile hayrete düşüren şey şu ki, insan ve hayvan doğası ile ilgili kabul edilegelmiş kavramlara göre, Koko’nun bunlardan hiç birini yapamıyor olması gerekirdi. Geleneksel olarak bunlar, sadece insanlara özgü davranışlar olarak düşünülür, ama gelin görün ki, önümüzde (işaret dilini kullanarak da olsa) konuşan bir goril var.

4. İlk karşılaşmamızda, Koko her goril gibi gorilliğini gösterdi. Yaklaşık 10 kilogramlık bu küçük goril, beni gözüne kestirmiş olmalı ki, bacağımdan ısırıverdi Ama beni yıldıramadı tabii. Herkes bana, Koko muhtemelen 125 kiloluk yetişkin bir goril olduğunda, onunla uğraşmaktan endişe duyup duymayacağımı soruyor. Şu anda Koko’nun 65 kiloluk ağırlığıyla beni geçmesine ve şaşırtıcı derecede güçlü olmasına karşın yanıtım, “Hayır.” Tutsak şempanzeler büyüdükçe onlarla uğraşmak zorlaşır ama gorillerin huyları onlarınkinden epeyce farklıdır.

5. Sözcük dağarcığındaki gelişme, insan zekasının en iyi göstergelerinden biridir. Koko’nun sözcük dağarcığı da olağanüstü bir hızda gelişmiştir. Geçen bir buçuk yıl içerisinde, hemen hemen her ay yeni bir işaret öğrendi. Altı buçuk yaşına geldiğinde, 645 değişik işaret kullanmıştı. Sonuç olarak, benim tahminimce, Koko’nun şu anda yerinde ve düzenli olarak kullandığı işaret-sözcük sayısı 375 cıvarındadır.

6. Taa baştan Koko’nun, insan zekası ile ilgili testlerdeki performansını gözlemledim. Koko’nun IQ’sunu test etmek kolay olmadı. Örneğin, testler insanlara göre hazırlanmıştır ve bir gorile uygulandığında, gorilin seçtiği doğrular, insanların seçtiği doğrulardan farklı olacaktır. Koko’ya, “Yemesi iyi olan iki şeyi göster,” dendiğinde, seçenek olarak sunulan bir taş parçası, bir elma, bir ayakkabı, bir çiçek ve üstü ceviz ve karamel kaplı bir dondurma arasından Koko, bir gorilin ağız tadına uygun olarak, elmayı ve çiçeği seçti. Bir başka soruda, “Yağmur yağarsa, sığınmak için nereye koşarsın?” denildiğinde, Koko, seçenek olarak sunulan şapka, kaşık, ağaç ve ev arasından, pek doğal olarak, ağacı seçti. Puanlama kurallarına göre, tabii ben bu yanıtları yanlış hanesine kaydetmek zorundaydım.

7. Topladığım bulgular kuvvetle şunu gösteriyor; Koko’nun insanlarınkine benzer, yalancıktan inanmayı ifade etme kapasitesi var.Yaklaşık beş yaşındayken, Koko zor durumlarda kendisini kurtarmak için yalan söylemenin değerini keşfetti. Defalarca tekrarladığı davranışlarından şu sonuca vardım ki,, Koko, aşağıda anlatacağım durumlarda yalan söyledi – hata yapmadı. İlk yalanlarından biri, daha önce olmuş bir şeyin ince ayrıntılarına girmekle ilgiliydi. Yardımcım Kate Mann Koko ile birlikteydi. 45 kiloluk ağırlığıya Koko paat diye oturunca, treylerin içindeki mutfak lavabosu çerçevesinden kopup ayrılmış. Daha sonra Koko’ya, evyeyi kırıp kırmadığını sorduğumda, evyeyi göstererek, “Kate kötü, o yaptı,” kabilinden bir şey söyledi. Tabii Koko benim buna hiçbir zaman inanmayacağımı bilemezdi.

8. Koko nesneleri tanımlayabiliyor. Ona, “Soba nedir?” diye sorduğumda, parmağıyla sobayı işaret ediyor. “Onunla ne yaparız?” “Onunla pişirmek.” Portakal nedir?” “Yiyecek, içecek.”

9. Koko doğru ile yanlışı ayırt edebiliyor, ama suçlanma konusunda çok hassas. Bir video çekimi sırasında, ben öte yana dönünce, o kaseden üzüm çalmaya kalkmıştı. Onu azarladım. “Çalmayı kes! Öyle domuzluk etme. Nazik ol. Benden izin iste. Çalmak yanlış, yanlış, ısırmak gibi, onu bunu fırlatmak gibi, yanlış.” Sonra sordum ona, “Penny ne yanlış yaptı?” Koko yanıtladı, “Şunu bunu kırmak, yalan söylemek, bana “kibarca” söyle (acıktığım zaman) aç domuz.”

10. Ve son olarak, Koko kendine saygıyı da öğreniyor. Bir gazeteci, bana Koko’nun kişiliğini sordu. Ben Koko’ya dönüp sordum, “Sen bir hayvan mısın yoksa bir kişi misin?”

11. Koko anında yapıştırdı yanıtı, “İyi hayvan goril.”

Kaynak: 

http://www.turandursun.com/forumlar/showthread.php?t=8458

 

Koko hakkında diğer kaynaklar

http://en.wikipedia.org/wiki/Koko_(gorilla)

http://thoughtcatalog.com/2011/koko-the-talking-gorilla/

http://icimdengeldigigibii.blogspot.com/2009_08_01_archive.html