WASHINGTON – Basit araçlar yapıp kullanabiliyorlar. Gruplar halinde avlanıyorlar. Empati ve fedakârlık gibi sosyal davranışlara sahip oldukları, kendilerinin farkına varabildikleri, problem çözebildikleri, örnek ve deneyim üstünden öğrenme kabiliyetleri olduğu biliniyor. İnsanın en yakın akrabalarından biri bilinen şempanzeler, bazı hafıza testlerinde insanları bile geçiyor.

Evrimsel psikologların, 50 yıl öncesine kadar haklarında neredeyse hiçbir şey bilmediğimizi hatırlattığı şempanzelerle ilgili bir araştırma daha yapıldı. İnsanla şempanze arasında genetik kıyaslama yapan uzmanlar, bu hayvanların genlerinin, insanla ortak atalarından ayrıldıktan sonra, daha fazla pozitif mutasyona uğradığını gördü.

İngiliz bilim kadını Jane Goodall, 60’larda şempanzeler hakkında algıyı değiştirmeye başlamıştı. Uzmanlar başta Goodall’un, şempanzelerin araç kullanması ve sosyal davranışları raporlarını eleştirip ‘kültürün’ insana özgü olduğunu iddia etmişlerdi. Ancak araştırmalar Goodall’u haklı çıkardı.

ABD, Michigan Üniversitesi’nde yapılan araştırmadaysa 14 bin insan ve şempanze genini kıyaslayan uzmanlar Darwin’in doğal seleksiyon ve evrim yasasına göre, şempanzelerin 6.5 milyon yıl önceki ayrılıktan sonra daha fazla evrimleştiğini ortaya çıkardı. Araştırmanın eşbaşkanlarından Jianzi Cang, bu bulgunun daha büyük beyne ve daha ileri düşünce kapasitesine sahip insanın, şimdiye dek doğal seleksiyon açısından daha çok kayırılan olduğu şeklindeki genel kanıya ters düştüğünü açıkladı.

Araştırmada pozitif doğal seleksiyon sürecinin şempanze ve insanlarda farklı genlerde meydana geldiği ve pozitif değişim sağladığı bilinen genlerin insan ve şempanzelerde farklı biyolojik süreçlerde hareket ettiği ortaya çıktı. İnsanlarda bu genlerin büyük kısmı kalıtsal hastalıklar, metabolizma ve hücre zarı etrafındaki moleküllerin taşınmasıyla bağlantılı. Bulgular, insan ve şempanzelerde evrime olanak sağlayan karşılıklı genetik izleri anlama konusunda daha çok araştırma gerektiğini gösteriyor. İnsan ve şempanze, yüzde 99 oranında aynı geni paylaşıyor. (New York Times, aa)

18 Nisan 2007

RADİKAL